Interview met Mariëtte Lindstein
De locatie is het Ambassador hotel, Amsterdam. Ik zit, samen met de fotografe, tegenover Mariëtte Lindstein en haar man, Dan Koon. We drinken koffie en beginnen het gesprek met de tijd dat zij alle twee in de Scientology sekte zaten.
Mariëtte: “Door een vriendin werd ik, in Zweden, gewezen op lezingen van de Scientology. Ik was erg jong toen en stond op het punt om met een studie te beginnen. Ik wou journalistiek doen. Maar ik was wel nieuwsgierig naar die beweging. De ontvangst van de mensen daar was allerhartelijkst. Zoveel vriendelijke, aardige mensen bij elkaar! Mooie, jonge mensen, vol enthousiasme. Ik werd gewoon verliefd op die mensen en op de organisatie. Dat gaf voor mij de doorslag om niet te gaan studeren, maar om me aan te sluiten bij de Scientology. De eerste 6 à 7 jaar was dat in Zweden zelf, in Malmø. De leer daar was erg basaal en logisch.”
Dan vult aan: “Zoals hoe je je bepaalde communicatievaardigheden kunt aanleren; leerprestaties kunt verbeteren, hoe je beter met anderen kunt omgaan enz.”
Mariëtte:” Toen kwam er een recruter uit Amerika die ons (ondertussen was ik getrouwd met een mede-sektelid) uitnodigde om het werk voort te zetten in Amerika. We werden gepromoveerd. Toen we daar aankwamen, keek ik mijn ogen uit. Niks geen hutjes in een onherbergzame omgeving bevolkt met oude mannen met baard. Nee, prachtige gebouwen met zwembaden en luxe sportvelden eromheen. Mooie kantoorgebouwen voor de medewerkers. Mijn ouders hadden me altijd gewaarschuwd voor een sekte. Maar ik dacht: dit is echt totaal iets anders. Dit is geen sekte. Zoveel schoonheid overal. Hier voelde ik me thuis. Tegen iedereen vertelde ik hoe leuk en mooi het er was. En dan later, als je de keerzijde ziet, kun je dat nauwelijks meer vertellen. Je wilt er ook graag een succes van maken, van je verblijf daar. Zelfs als je merkt dat bijvoorbeeld de scholen die ze daar hebben erg slecht zijn, probeer je dat te ontkennen. Mijn zoon die daar met mij en mijn eerste man woonde heeft heel slecht onderwijs gehad. Als je ternauwernood leert lezen en schrijven, is dat een belemmering voor een opleiding in de rest van je leven. Zijn werk in de sekte later bestond uit het maken van allerlei propagandafilms om te laten zien hoe leuk en fijn het hier wel niet was.”
[Dan, haar man, met luide stem ertussendoor: ”Allemaal leugens!”]
“Hij is er toch nog goed uitgekomen toen hij ontsnapt was. Hij is letterlijk over de muur geklommen met een dvd van wat hij allemaal gemaakt had onder zijn arm. Daarmee heeft hij later een baan gekregen in Hollywood. Zo heeft hij oa. mee gewerkt aan de film Avatar.”
Dan: ”Hij heeft ook kunnen ontsnappen, maar pas anderhalf jaar na zijn moeder. [lacht] Ja, je hebt gelijk als je het vergelijkt met de oude DDR. Het hoofdkwartier lag midden in de woestijn omgeven door hoge hekken met prikkeldraad en bewegingssensors, waar voortdurend gewapende bewakers rondliepen. En niet om mensen buiten te houden, maar om te zorgen dat ze binnen bleven.”
Mooi is beschreven door Mariëtte in het boek hoe Oswald, de leider –een fictief figuur- in toenemende mate paranoia wordt; hoe hij steeds achterdochtiger zijn macht telkens weer uitbreidt, geholpen door verklikkers en terreur.
Mariëtte: “Alles werd afgeluisterd. Bij gesprekken met mijn moeder in het Zweeds zat er een Zweedssprekende controleur bij die alles hoorde en censureerde. Alles op het terrein werd gedocumenteerd en doorgegeven. Als je een brief schreef moest je deze open aanleveren bij de controle. Daar gingen ze met een grote zwarte viltstift door alles heen wat niet verteld mocht worden. Precies als in de DDR. Mijn ouders waren verbijsterd wanneer ze weer zo’n brief van me kregen. Ze begrepen er niets van. In het boek beschrijf ik dat er in een paar dames laarzen die als cadeau opgestuurd waren, een mobiele telefoon zat. Dat is ook echt zo gebeurd alleen helaas niet bij mijzelf. Dat had ik zo graag gewild. Ontsnappen was bijna onmogelijk! Toen Dan als hoge ambtenaar in de rangorde ontsnapt was, werden de kantoorruimtes verplaatst naar enkele aan elkaar gezette campers met tralies en bewakers ervoor. Gewoon een gevangenis binnenin een gevangenis. Het hele kantoorpersoneel werd daarin gezet. Gewoon als straf dat een van ons was ontsnapt.”
Dan:” Mijn ontsnapping was heel simpel geweest. Ik mocht af en toe 2 uurtjes weg om boodschappen te doen of zoiets. Ik heb op een morgen de fiets gepakt en ben weggegaan zonder terug te komen. Daarna word je ongelooflijk zwart gemaakt door alles en iedereen. Mijn toenmalige vrouw heeft later nog een brief aan een Amerikaans netwerk gestuurd waarin ze vertelde dat ik zomaar weg was gegaan zonder ook zelfs haar iets te zeggen.”
Mariëtte: ”Je kon zelfs tegen je eigen man of vrouw niets vertellen omdat je er niet zeker van kon zijn dat je niet verlinkt werd. Daar heb ik het in mijn eerste sekte boek ook uitgebreid over gehad. Net als in de DDR kon je gewoon niemand vertrouwen. Het was verschrikkelijk.”
Dan: “Mijn ex beschuldigde mij ervan dat ik al lang een relatie zou hebben met Mariëtte, maar dat was gewoon niet waar. We waren alleen goede collega’s en allebei getrouwd. Pas toen Mariëtte een paar maanden na mij kon ontsnappen, is er iets tussen ons ontstaan.”
Mariëtte: “Als je weg bent uit de sekte word je meteen als het ware doodverklaard. Weggesneden uit familiebanden. Geen enkel contact meer.
We zijn erg gelukkig samen. Hebben nu een heerlijk huis midden in de natuur en genieten van alle kleine dingen van het leven, zoals verse lucht inademen, de zon op je huid voelen, schoon water drinken en vooral om alle mensen waar je van houdt zonder restrictie te kunnen zien en spreken. Het is fantastisch om je weer vrij te voelen. Ik wil met mijn boeken dan ook iedereen waarschuwen voor de gevaren van een sekte. In het begin is het zo verleidelijk, maar het verandert later in een nachtmerrie. Ik geef ook veel lezingen, met name op scholen, om vooral jonge mensen die zo kwetsbaar zijn, te waarschuwen voor de gevaren. Mijn boeken heb ik ook in een zeer toegankelijke stijl geschreven; voor iedereen begrijpelijk. Hoewel het thrillers zijn, is praktisch alles wat erin staat ook echt gebeurd. Het is mij, of mensen uit mijn omgeving echt overkomen. Ik wil de mensen bewust maken van de gevaren. In het begin is alles koek en ei, maar gaandeweg wordt het een hel waaruit je maar met grote moeite kunt ontsnappen. Mijn eigen ontsnapping was heel erg moeilijk. Ik moest eerst zorgen om uit die camper met tralies te komen. Ik deed alsof ik een beetje gek geworden was. Dat konden ze daar natuurlijk niet gebruiken met al die schone schijn. Toen ben ik overgeplaatst naar een kleiner kamp in Los Angeles. Daar waren wel gewapende bewakers, maar er zat geen hek om het terrein heen. Toen kon ik ontsnappen. Dan pikte me op uit Los Angeles en bracht me naar San Francisco, naar zijn moeder. Ik voelde me bijna wereldvreemd toen. Ik wist niet hoe internet werkte, Facebook, mobiele telefoons enz. Ik had geen paspoort of ID. Ook mijn kleding was uit de jaren 80. Heel bizar allemaal. Dat moesten we allemaal leren. Was best leuk ook om zo de weg terug naar de wereld te verkennen. Maar mijn zoon zat toen nog vast. Vreselijk. Na anderhalf jaar kon hij pas ontsnappen. Dan en ik zijn getrouwd en hebben 7 jaar in San Francisco gewoond. Daarna zijn we samen naar Zweden gegaan.”
Dan: “De manier waarop er tegen vrouwen in de sekte werd aangekeken was ook uitermate seksistisch. Vrouwen worden vooral sletten en hoeren genoemd. En niemand die daar iets tegen durft te doen. De machtsverhoudingen zijn enorm. Alles verandert ook zo geleidelijk. Ben je bij de basis dan is het gezellig en fijn. Maar hoe hogerop je komt, hoe gekker het wordt. De leider gedraagt zich als een soort Godheid en de rest moet er achteraan huppelen. ”
Mariëtte: “Al met al ben ik 27 jaar van mijn leven bij de sekte geweest. Een ongelooflijk lange tijd als je dat achteraf bekijkt. Waar ik vooral spijt van heb is dat ik de studententijd heb gemist. Die tijd van onbezonnenheid en ontdekkingen. Ik zat vanaf mijn 19e in een strak keurslijf. Zelf gekozen, ja, maar ik wist toen niet waarvoor ik precies koos. Nu weet ik het wel en wil iedereen daarvoor waarschuwen. Ik wil geen slachtoffer zijn. Na een gesprek met de journalist Lawrence Wright heb ik besloten om mijn ervaring daar te gebruiken om boeken te gaan schrijven, thrillers. Dat heeft me heel veel gebracht. Mijn boeken worden vertaald en komen nu uit in elf landen. Ik ben dol op schrijven en het doet me een groot genoegen dat ze met zoveel plezier gelezen worden. Dat betekent gewoon alles voor me. Dit is het doel in mijn leven en daar ben ik erg dankbaar voor.”
Dankjulliewel Mariëtte en Dan voor dit openhartige interview. Tevens dank aan Simone Grimberg voor haar aanvullende vragen en Iris de By voor de foto’s.
